แมลงสาบ เป็นแมลงดึกบรรพ์ที่อาศัยอยู่บนโลกนี้มานานประมาณ 250 ล้านปี โดยสันนิษฐานจากหลักฐานซึ่งเป็น ฟอสซิล (fossil) ที่ถูกค้นพบ ตามการจำแนกแมลงทางวิทยาศาสตร์แมลงสาบถูกจัดกลุ่มไว้ในชั้น (class) Insicta, อันดับ(order) Orthoptera แต่บางครั้งพบว่าในตำราบางเล่มแมลงสาบอาจจะถูกจัดอันดับ Dictyoptera หรือ Blattodea ก็ได้ ซึ่งการจำแนกที่ แตกต่างกันเหล่านี้เกิดขึ้น จากการใช้ลักษณะบางอย่างที่แตกต่างกัน มาใช้ในการจำแนก แมลงสาบถูกจำแนกย่อยเป็นวงศ์ (family) ต่างๆกันได้ 5 วงศ์ คือ Blattidae, Blatteidec, Blaberidae, Cryptocercidae และ Polyphagidae จนกระทั่งปัจจุบันนี้ แมลงสาบ ที่พบทั่วโลกมีทั้งสิ้นประมาณ 4,000 ชนิด
แมลงสาบที่พบในประเทศไทย
1. แมลงสาบอเมริกัน
แมลงสาบอเมริกัน มีแหล่งกำเนิดใน ทวีปแอฟริกา เป็นแมลงสาบที่มีลำตัวขนาดใหญ่ ยาวประมาณ 30-40 มิลลิเมตร มีสีน้ำตาลแดง ปีกยาวทั้งตัวผู้และตัวเมีย บินเก่ง ชอบออกหากินในเวลากลางคืน กลางวันจะนอนพัก หรือหลบซ่อนตัวตามซอกมุม ใต้ตู้ ชั้นเก็บของ ในที่มืด อับ จะพบมากตามโกดังเก็บสินค้า หรือบ้านเรือนทั่วไป โตเต็มวัยเมื่อ 7 วัน อายุ 4-7 วันเริ่มผสมพันธุ์ วางไข่ครั้งละ 16- 28 ฟอง ในหนึ่งรังไข่ ตัวเมีย 1 ตัวสามารถวางไข่ได้ 22– 40 รังไข่ ฟักภายใน 30-46 วัน มีอายุประมาณ 212-294 วัน ชอบอากาศอบอุ่นและชื้น
2. แมลงสาบออสเตรเลีย
แมลงสาบออสเตรเลีย (Periplaneta Australasiae) มีรูปร่างคล้ายแมลงสาบอเมริกัน แต่มีสีน้ำตาลแดงและโตกว่า หากสังเกตตรง ขอบปีกคู่แรกด้านนอกจะมีแถบสีเหลืองยาว 1 ส่วน 3 ของปีกข้างละแถบ มักพบในที่ชื้น เช่น เรือนต้นไม้ หรือภายในอาหาร การผสมพันธุ์ จะเกิดขึ้นหลังจากเป็นตัวเต็มวัย 5 วัน หลังจากนั้นอีก 17 วัน จึงจะวางไข่ ฝักไข่ยาวประมาณ 10 – 11 มม. มีไข่ 22-24 ฟอง ตัวเมียสามารถวางไข่ได้ 20-30 ชุด ไข่มีอายุ 40 วัน จึงฟักเป็นตัวอ่อน 6-12 เดือน ลอกคราบ 9-12 ครั้ง ตัวโตเต็มวัยมีอายุ 4-6 เดือน
3.แมลงสาบเยอรมัน
แมลงสาบเยอรมัน (Blatella germanica หรือ German cockroach) พบแพร่กระจายทั่วโลก พบมากในเขตอบอุ่น และ เป็นชนิดที่พบมากที่สุดในสหรัฐอเมริกา ลำตัวมีขนาดเล็ก ยาวประมาณ 12-16 มม. ลำตัว และปีกมีสีเหลืองอมน้ำตาล มีเส้นดำยาวพาดผ่าน pronotum 2 เส้น แมลงสาบเยอรมันเพศเมียมีลักษณะสีเข้ม ลำตัวใหญ่อ้วนกว่าเพศผู้ เป็นแมลงสาบที่มีความว่องไว บ้านเรามักจะพบแมลงสาบเยอรมันในห้องครัว ห้องน้ำ แต่ก็สามารถพบได้ในบริเวณอื่นๆ ที่มีอาหารและมีความชื้น ส่วนใหญ่การเข้ามาในอาคารหรือที่พักอาศัยของแมลงสาบเยอรมันมักจะมากับถุง กล่อง ห่อกระดาษแข็ง หรืออุปกรณ์เครื่องใช้ที่ใช้แล้วที่เรานำเข้ามาในบ้าน ในกรณีของอาคารห้องชุดหรืออาพาร์ทเมนท์แมลงสาบเยอรมันสามารถเดินทางจากห้องหนึ่งไปอีกห้องหนึ่งได้อย่างง่ายดาย โดยใช้ท่อประปาหรือท่อระบายน้ำเป็นเส้นทางเดิน
แมลงสาบ สัตว์สกปรกที่หลายคนรังเกียจอาจเป็นปัจจัยที่ก่อให้เกิดอาการภูมิแพ้ได้ เพราะแมลงสาบมักปล่อยสารก่อภูมิแพ้เป็นอนุภาคเล็ก ๆ ออกมาในอากาศ หรือตามพื้นผิวที่มันเดินผ่าน และเมื่อมนุษย์สูดดมหรือสัมผัสสารดังกล่าวเข้าไปก็อาจมีอาการคันจมูก คันตา หรือเป็นผื่นได้ การกำจัดแมลงสาบออกจากบ้านจึงเป็นการลดความเสี่ยงที่จะได้รับสารก่อภูมิแพ้ชนิดนี้
แมลงสาบก่อภูมิแพ้ได้อย่างไร ?
แมลงสาบเป็นพาหะนำเชื้อโรคมากมาย และเป็นต้นเหตุของโรคหลายชนิด โดยแมลงสาบสามารถปล่อยสารก่อภูมิแพ้ออกมาจากส่วนต่าง ๆ ของร่างกายได้ เช่น ลำตัว ขา ปีก และหนวด หรืออาจปล่อยออกมาในรูปแบบอื่น ๆ เช่น น้ำลาย มูก หรือไข่ หากมนุษย์สัมผัสหรือสูดดมสารดังกล่าวเป็นระยะเวลาหนึ่ง ก็อาจทำให้เป็นโรคภูมิแพ้ และ หอบหืดได้
แนวทางการกำจัดและป้องกันแมลงสาบไม่ให้อยู่อาศัยหรือเข้าสู่อาคารบ้านเรือน มีดังนี้
ทำความสะอาดบ้านหรืออาคารที่อยู่อาศัยเสมอ รักษาความสะอาดบริเวณพื้น อ่างล้างจาน เตาปรุงอาหาร โต๊ะและตู้ต่าง ๆ โดยเฉพาะในห้องครัวและห้องรับประทานอาหาร โดยอาจใช้เครื่องดูดฝุ่นหรือไม้ถูพื้นเพื่อช่วยให้ทำความสะอาดบ้านได้ดีและสะดวกสบายมากยิ่งขึ้น
เก็บอาหารในภาชนะที่มิดชิด โดยห่ออาหารไว้ในขวดโหลหรือกล่องให้เรียบร้อย ไม่วางภาชนะที่มีอาหารทิ้งไว้โดยไม่มีฝาปิดหรือที่ครอบ ล้างจานหรือภาชนะใส่อาหารและทิ้งเศษอาหารที่เหลือทันทีหลังรับประทานอาหารเสร็จ รวมถึงปิดฝาถังขยะไว้เสมอ เมื่อไม่มีแหล่งอาหารแมลงสาบก็อาจย้ายไปอยู่ที่อื่น
ซ่อมบำรุงหรือทำความสะอาดบริเวณที่ซ่อนตัวของแมลงสาบ ซ่อมหรือปิดรอยแตกร้าวตามผนังและพื้น ซ่อมท่อน้ำที่แตกหรือรั่วเพื่อไม่ให้เกิดความชื้นโดยเฉพาะบริเวณใต้อ่างล้างจาน และจัดการเก็บกวาดสิ่งของที่กองสุมไว้ที่แมลงสาบอาจซ่อนตัวอยู่ให้เป็นระเบียบ เช่น กองหนังสือพิมพ์ นิตยสาร เสื้อผ้า หรือจานชามที่ใช้แล้ว เป็นต้น
ใช้กับดักแมลงสาบ ซึ่งมีลักษณะเป็นถาดกาวคล้ายกับกาวดักหนู โดยสามารถหาซื้อได้ตามห้างสรรพสินค้าทั่วไป ให้นำเศษอาหารมาวางล่อไว้ตรงกลางกับดัก และเมื่อแมลงสาบมากินอาหารก็จะติดกาวจนขยับไม่ได้ หรืออาจเทน้ำหวานใส่ขวดน้ำในปริมาณพอสมควรแล้วทาน้ำมันไว้บริเวณปากขวดและคอขวดด้านใน ซึ่งเมื่อแมลงสาบลงไปกินน้ำหวานก็จะกลับขึ้นมาไม่ได้เพราะลื่นน้ำมัน โดยวิธีเหล่านี้เป็นการทำกับดักที่ง่ายและสามารถนำกับดักพร้อมแมลงสาบไปทิ้งได้เลยโดยไม่ต้องเสียเวลาทำความสะอาด
การป้องกันและกำจัดแมลงสาบ
1. ควบคุมโดยใชัหลักสุขภิบาลที่ดี เช่น ทำความสะอาด ล้างท่อระบายนำ้ หรือ บริเวณที่คิดว่าแมลงสาบอาศัยอยู่
2. ทำลายแหล่งที่อยู่อายศัยของแมลงสาบ เช่น การอุดรอยแตกแยกของผนัง หรือปิดฝาท่อน้ำ ไม่ให้มีที่หลบซ่อนตัว
3. ใช้สารเคมีฆ่าแมลงโดยผู้เชี่ยวชาญ หรือ แบบกล
